22 apr 2024 HORSTERMEER: historie en herinrichtingsplan
De Horstermeer, 616 ha groot, was een natuurlijk meer zoals het Naardermeer, gevoed door kwel afkomstig van de zandgronden in het Gooi. Er is altijd veel kwel geweest en er was een open verbinding met de Vecht. Een 17e -eeuwse poging tot drooglegging is hierdoor mislukt, er kwam te veel kwelwater. Het meer had het Vechtpeil en werd gebruikt voor visvangst en jacht, o.a. op zwanen. Ook werden er veel eieren van o.a. de purperreiger, lepelaar en aalscholver geraapt die zich aan de randen van het meer hadden gevestigd.
In 1882 is het meer drooggelegd op min 3,45 NAP. In zowel WO I als WO II is de polder korte tijd geïnundeerd als deel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. En in april 1945 geheel onder water gezet door de bezetter (tot min 0,45 NAP). De vroegere Meerruiterdijkse- of Prutpolder is later waterloopkundig bij de Horstermeer gevoegd. Er wordt nu jaarlijks 35 miljoen m3 water weggepompt. Het brakke uitslagwater van de Horstermeer wordt geloosd op de Vecht. Om te voorkomen dat dit brakke water het noordelijk deel van de Vecht bereikt en daarmee onder meer als inlaatwater het Naardermeer zou bereiken stroomt de Vecht niet verder naar het noorden dan Nigtevecht waar hij uitstroomt in het Amsterdam-Rijn kanaal. De Vecht stroomt dus zowel van Utrecht als van Muiden, waar IJmeerwater wordt ingelaten, naar Nigtevecht.
In de drooggemalen Horstermeer werd het verkavelingspatroon gegraven door ongeveer 400 polderwerkers, uit de omgeving zelf en velen uit Hattum. De polder werd deels als weiland (kleigronden) en deels als akkerland (zandgronden met rogge, koolzaad) in gebruik genomen. De tuinbouw in de polder werd in 1902 geïntroduceerd door Frederik van Eeden, met de door hem gestichtte tuinderij “De Nieuwe Harmonie” Hierbij vestigden zich veelal Friezen en West-Friezen (Langedijkers) als pioniers in de polder. Met name teelt van kool, doperwten en bonen, maar ook vroege aardappelen, bloemkool en witlof. Later ook sla, andijvie en spinazie. Zo is de veiling van Hilversum ontstaan.
Na WOII kwam de groenteteelt weer op gang en kwam de glastuinbouw tot ontwikkeling.
Rond 1965 lioepen de resultaten terug. De inmiddels ontwikkelde bloementeelt behaalde wel goede resultaten. Tegenwoordig is er nog één bloementeler actief.
Momenteel wonen er in de Horstermeer 755 mensen en zijn er 275 bedrijven gevestigd. Er ligt in de Horstermeer ook de regionale rioolwaterzuiveringsinstallatie van het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht.
Het gebied rond het voormalige NERA -gebouw (ten zuiden van de Middenweg) is na WO II opnieuw verkaveld tot brede kavels met als gevolg dat het veel te nat werd voor tuinbouw. Hier werd toen de radio-ontvangapparatuur opgesteld en het NERA-gebouw neergezet. Dit is het gedeelte dat is aangewezen als Natura 2000 gebied en waar Natuurmonumenten nu ca. 115 ha in bezit heeft.
Provinciale plannen eind 90’er jaren van de vorige eeuw om de Horstermeer weer gedeeltelijk ‘onder water’ te zetten en zo de zoute kwel en de onttrekking van water uit de aanliggende Ankeveense en Kortenhoefse polders te stoppen, stuitten op veel verzet van de bewoners. Zij vrezen overlast door mogelijke toename van de kweldruk in het bewoonde deel waardoor problemen met de fundaties zouden kunnen ontstaan en toename van insecten zoals knutten en muggen. Bewoners hebben in 2010 de Republiek Horstermeer uitgeroepen en zich ferm tegen de plannen verzet. En tot nu toe met succes, we zijn inmiddels bijna 15 jaar verder en er wordt nauwelijks beheer door Natuurmonumenten gevoerd.
Inmiddels is Provincie Noord-Holland met Natuurmonumenten en de bewoners in gesprek om een nieuw inrichtingsplan voor de zuidelijke 115 ha. te realiseren.
Het hoofddoel is daarbij om de moerasvogels te faciliteren door met name leefgebied voor de roerdomp en purperreiger te creëren. Natuurmonumenten wil dit bereiken door op 7 ha nat rietland te maken en in de broedperiode 20-30 cm water op het maaiveld te zetten. Naast de nieuwe waterpeilen en beplanting met o.a. pluimzegge en lisdodde is er ook oog voor rustige natuurbeleving door wandelroutes toegankelijk te maken voor de bewoners en andere recreanten. Waterberging is het tweede doel van dit natuurgebied.
De Vechtplassencommissie steunt de plannen van Natuurmonumenten en de Provincie Noord-Holland en hoopt dat de bewoners de meerwaarde van de inrichtingsplannen gaan inzien. Voor meer info hou graag de website van Provincie Noord Holland en Natuurmonumenten in de gaten.